05.1 | Japan - Hokkaido

Vooraf

- 100 ¥ (yen) = € 0,90 (euro)
- 36 = maat sloffen, one size fitts all (maar niet heus)
- Tatami = Japanse slaapmat afm. 90x180 cm, tevens maateenheid voor alles, ook deuren
- Onsen = hot spring, vulkanische heet water badden, +/- 3000 door heel Japan
- 127.000.000 = inwoners Japan, ieder jaar 400.000 minder vanwege enorme vergrijzing
- JR = Japan Railway
- NP = National Park
- Konnichiwa = hallo
- Sayonara = tot ziens
- Arigato = dank u wel


Alles is anders

We hebben al behoorlijk wat landen in Azië bereisd en je denkt het allemaal wel een beetje te kennen. En dan kom je in Japan en dan blijkt het tegendeel waar. Een nieuw land, geheel eigen cultuur, normen en waarden. Andere omgangsvormen, andere leefregels. Formeler. Veel regels en vooral over wat niet mag. Ook minder Engels georiënteerd. Even wennen, dus. Zeg maar gerust behoorlijk wennen.
Als jullie dit lezen zijn we al weer 16 dagen in dit land aan het rondtoeren maar nog iedere dag lopen we weer tegen dingen aan die echt nieuw zijn, waarover we ons verbazen of verwonderen. Joepie, we zijn in Japan.


Voor het verder gaat

De afgelopen twee weken rondgetoerd over het eiland Hokkaido en in Sapporo (Art Schenk, OS1972) geweest en we denken - het zal blijken - dat het hier een ander soort Japan is als waar we de komende weken door zullen reizen.
Hokkaido is een dunbevolkt eiland, met veel visserij en agrarische bedrijvigheid. Maar ook woest, met enorme uitgestrekte natuur. Met een aantal grote Nationale Parken die een behoorlijk deel van het eiland in beslag nemen.
De oorspronkelijke bewoners zijn de Ainu, een indiaan-achtig volk maar daar zijn er amper nog van over. Systematisch uitgeroeid zoals op wel meer plekken in de wereld is gebeurd. Tot diep in de 19e eeuw was Hokkaido hun eiland en het is pas rond 1890 tot verdere ontwikkeling gebracht door de Japanners. Dientengevolge zijn er nagenoeg geen historische plekken, tempels of gebouwen. Voor grote geschiedenis of mooie architectuur hoef je niet te komen. Sapporo is een moderne stad zonder historische gebouwen of andere interessante plekken. En ook op de rest van eiland is daar weinig van te vinden.

Natuur daarentegen in overvloed. Ruige natuur met veel echte beren op de weg. Ook klimatologisch is het een ruig land. Van midden november tot april ligt er overal een dik pak sneeuw en is het bar koud, de zeeën rondom bevroren. Lente, zomer en herfst volgen elkaar in snel tempo op en wij hebben aan den lijve kunnen ondervinden dat de natuur in 14 dagen tijd een metamorfose doormaakte van een warme nazomer naar een prachtige, kleurrijke, herfst. Inclusief het snel zakken van de dagelijkse temperatuur.

De dorpjes, stadjes en vissersplaatsjes roepen een beeld op dat iets wegheeft van Noorwegen of Finland, maar ook wel erg Noord-Amerikaans. Misschien blijkt het wel door heel Japan zo te zijn en dan melden we dat nog wel. Vrijwel alle huizen en gebouwen zijn prefab, zeg maar als kant en klaar bouwpakket, van plaatmateriaal - metaal, kunststof, hout - en daken van zink. Qua uiterlijk een sterke associatie met de Marklin bouwpakket treinhuisjes. Veel gebruik van kleur, van pasteltinten, aardetinten tot allerlei grijzen. Sober maar wel mooi eigenlijk. Niet rijk, ook niet armoedig. De boerderijen op het platteland als in Nederland maar wel op een eigen manier uitgevoerd, herkenbaar voor hier in dezelfde stijl als de huizen. Een vriendelijk ogend platteland.
Steden en dorpen zijn vaak op basis van een vierkant straten-grit, zoals we dat ook in Amerika kennen. Zonder straatnamen maar vanuit het centrum op de Noord-Zuid en Oost-West assen benoemd, bijvoorbeeld West 8 - Oost 12. Met een paar hoofdassen waar, toch ook weer als in Amerika, de grote supermarkten en winkels zitten in industrieterrein-achtige gebouwen, gebroederlijk naast alle benzinestations en convenience stores, zogenaamde gemakswinkels. In de oude centra van steden en dorpjes veel leegstand omdat al het winkelgemak verschoven is naar die grote hallen met veel parkeerplaatsen erbij.

Zonder auto kom je op Hokkaido niet ver en daarom hadden we al een tijd geleden - je hebt daar een internationaal rijbewijs voor nodig die je vanuit Nederland mee moet nemen - besloten om hier een auto te gaan huren. Het wegennet is erg goed en bestaat voornamelijk uit provinciale tweebaans wegen. Het verkeer rijdt hier links dus dat was wel even wennen. Het enige dat tot op het laatst fout bleef gaan was het richting aangeven, namelijk aan de kant waar in Nederland de ruitenwisser-handel zit. Bijzonder vaak richting aangegeven met de ruitenwissers, het zijn van die ingebakken automatismen. Net als achteruit rijden en over je schouder kijken. Allemaal net andersom. Maar verder viel het erg mee. Er wordt enorm keurig gereden in Japan, op het slome af. Zal ook wel te maken hebben met de gigantisch hoge boetes voor hard rijden. Rotondes kennen ze hier niet en belangrijke kruispunten zijn allemaal voorzien van stoplichten dus daar kan weinig fout. En voorrang nemen doe je niet, dat geef je, dus daar is dankbaar gebruik van gemaakt.


Overnachtingen, reserveren en het voorkomen van verrassingen

We zijn er snel achter gekomen dat je niet zomaar op de bonnefooi bij een hotel, hostel of guesthouse kan aankloppen. Men wil niet voor verrassingen komen te staan en de gemiddelde Japanner boekt minstens een half jaar van te voren zijn overnachting. We merkten al bij aankomst in Japan dat de douanebeambten niet wisten wat ze met ons aan moesten. Waar we dan de komende 6 weken gingen slapen, waarom we niet exact konden aangeven naar welke plaatsen we gingen, we geen retourticket konden overhandigen en dat we geen geld bij ons hadden. Dat we zo gingen pinnen maakte weinig indruk. Het feit dat we uit Nederland kwamen gaf op de een of andere manier de doorslag om ons toch maar door te laten. Rare jongens, die Hollanders.

We hadden ons eerste guesthouse in Sapporo al vanuit Korea geboekt en via de email-bevestiging kregen we het uitdrukkelijke verzoek aan te geven hoe laat we dan wel exact voor de deur zouden staan. Tsja, je vliegt naar een nieuw land, moet met trein en metro op het aangegeven adres zien te komen en of we maar even aan willen geven hoe laat we er zijn, het kwam niet op 10 minuten. Achteraf bleken we het goed ingeschat te hebben en was het in orde. Toen we er, na onze auto tour over Hokkaido voor de tweede keer kwamen waren we 1,5 uur te vroeg en ze heeft ons tot aan ons vertrek niet meer aangekeken. Waar we de moed vandaan haalden!
Tijdens onze tiendaagse tour is het een paar keer niet gelukt om van te voren te boeken en kregen we, terwijl we zagen dat het niet zo was, te horen dat ze vol waren. Onverwacht binnenkomen bleek geen optie. Al doende ontdekten we de methode om het ene hotel het volgende hotel te laten bellen en te reserveren, een paar keer ook net voor aankomst het plaatselijke VVV laten bellen, om maar aangekondigd te zijn.

Gaandeweg zijn we er achter gekomen dat de Ryokan, een Japanse kamer, de beste optie is. Een kamer zonder vaste bedden maar met tatami matten op de vloer, waar je tegen bedtijd met futon matrassen zelf een bed op moet maken. Je zit op de grond op zitkussens aan een lage tafel, er liggen frisgewassen kimono's klaar en er staat een theeset klaar met groene thee. Erg prettig dat je overdag de hele ruimte tot je beschikking hebt. Toiletten en badkamers zijn gemeenschappelijk waarbij de badkamer een Onsen is, een ruimte waar je je met zeep en water grondig moet schrubben en schrobben om daarna in een reeds gevuld heetwater bad te plonzen. Bijzonder lekker. In de bergen bleek het normaal dat er alleen hot spring baden waren met vulkanisch zwavelwater, goddelijk na een lange en zware bergtocht.

De dagelijkse kosten voor eten en drinken, vooral als je zelf boodschappen doet, is te overzien. De kosten voor de overnachtingen daarentegen kunnen op lopen. Prijzen gaan over het algemeen per persoon en vaak is het inclusief ontbijt en diner. Bedragen variëren van 3500 tot 20000 yen p.p. en gemiddeld zijn we de afgelopen periode op een kamerprijs van zestig à zeventig euro zonder maaltijden uitgekomen. Geen maaltijden omdat al snel bleek dat overal vlees en vis wordt geserveerd en het verzoek om een vegetarische maaltijd te serveren, zelfs het weglaten van vlees en vis is door ons voorgesteld, behoorde niet tot de mogelijkheden. Wij koken altijd met vlees en vis, er viel niet over te praten. Thuis noemen wij dat star, hier culturele rarigheid.
Gelukkig kan je in de gemakswinkels heerlijke kant en klaar maaltijden kopen - erg lekkere sushi's of goede rijst- en noedelgerechten, verse salades, erg lekker bier en zachte sake. En voor niet al te veel geld, voor zes, zeven euro p.p. ben je wel klaar. En ook de ontbijtjes maken we iedere dag zelf klaar, prima te doen. De keren dat we buiten de deur hebben gegeten eenvoudige maaltijden genuttigd zoals Ramen, verse noedelsoep met allerlei keuze van ingrediënten of, zoals gisteren, een tafel vol met groente, gefrituurde gerechtjes, soorten rijst en voor Mi allerlei soorten sashimi, rauwe en gebakken vis. Vanzelfsprekend geserveerd met diverse soorten soja saus en wasabi.
Alles bij elkaar zal het prijspeil om en nabij gelijk zijn aan dat in Nederland, misschien zelfs wel iets goedkoper. Hoewel je ook rare uitzonderingen hebt. Een honingmeloen kan zomaar 80 euro kosten en ze worden nog verkocht ook.


Buigen, knikken en dienstbaarheid

Een ander fenomeen waar we erg aan moeten wennen is de onvoorstelbare dienstbaarheid. Waar je ook komt - winkel, hotel, station, in de bus, langs de weg - er wordt gebogen, diep geknikt en met grote onderdanigheid. Dusdanig dat je er zelf ook van gaat buigen en knikken. Het gekke is dat het vaak bijna verontschuldigend lijkt, bij voorbaat indekken en bij het minste of geringste excuseren. De buschauffeur die voor het wegrijden ten overstaan van de volle bus diepe buigingen maakt alsof hij wil zeggen: als ik een ongeluk maak en jullie overleven het niet, bij voorbaat sorry. De wegwerkers - een fenomeen op zich omdat bij ieder wissewasje langs de weg zeker zes volwassen kerels met vlaggen en fluitjes het verkeer staan te regelen - daarbij iedere auto die voorbij komt van diepe buigingen en hoofdknikken begeleiden. Behalve een enorme hoeveelheid verkapte werkeloosheid verbloemend, ook redelijk zinloze banen omdat een verkeersbord en een tijdelijk stoplicht ook prima zouden werken. Al die mensen die verkeersstromen moeten regelen zijn er overigens overal, op straat, in de metro. Allemaal in uniform, met megafoons of alleen met vlaggen en aanwijsstokken wordt getracht het volk in de juiste banen te leiden. Willekeurig welke winkel je binnen loopt, al het personeel begroet je met buigingen en hoofdknikken onderwijl allerlei begroetingen roepend die wij helemaal niet kunnen verstaan en waar we maar van hopen dat we eervol worden ontvangen en uitgezwaaid maar voor hetzelfde geld wordt er geroepen dat er weer een stelletje van die bleekscheten binnen komen. We weten het niet.
Tegelijkertijd is het ook wel zo dat het fijn is dat iedereen zo beleefd en voorkomend is. Iedereen is ook hier weer erg aardig voor ons en we voelen ons bij voortduring erg welkom. Alleen af en toe een onsje minder zou geen kwaad kunnen.


Natuur, bergen, vulkanen en de wandelcultuur

In Sapporo dus voor 10 dagen een Toyota Vitz gehuurd, een witte. Automaat, met een Engelstalige TomTom en een aansluiting voor de iPod. Dat laatste heerlijk om weer eens dagen achter elkaar naar muziek te luisteren. Om het ding aan de praat te krijgen had nogal wat voeten in de aarde. De mannen van het verhuurbedrijf zijn er minstens 1,5 uur mee bezig geweest om er muziek uit te krijgen en twee waren al bijna toe aan een potje harakiri toen een derde, gelukkig, een stekkertje dusdanig aansloot dat het ding het plots begon te doen. Het gedoe leverde ons hele diepe buigingen op die we maar hebben geaccepteerd zonder verdere offers van ze te verlangen. De navigatie - nadat uitgevonden was hoe het ding werkte, namelijk half Japans, half Engels - bleek een uitkomst en de dame in de TomTom - ze sprak Engels met een Japans accent - heeft ons geweldig bijgestaan in onze rondtoer.

Van Sapporo naar Niseko, een zuid-westelijk gelegen bergsport gebied rond de vulkaan Niseko Annapuri. Van daar naar het meest zuidelijke punt van Hokkaido, Erimo-misaki, een prachtige klif in de Pacific Ocean. Door via Ikeda naar Akan Kohan in het Akan National Park waar we een geweldige wandeltocht hebben gemaakt over de twee werkende vulkanen Ponmachineshiri en Machinishiri. Verder in Noordelijke richting naar het einde van de wereld, het plaatsje Utoro bij het Shiretoko NP, gelegen aan de Zee van Okhotsk. Je moet er toch een keer geweest zijn. Shiretoko het laatste stuk echt ongeschonden natuur in Japan met enorme hoeveelheden beren. Zeggen ze. Terug naar het midden van het eiland naar het Daisetsu-zan NP waar we drie dagen in het plaatsje Sounkyo zijn gebleven en prachtige wandeltochten hebben gemaakt en van daar weer terug naar Sapporo.

We hebben vijf geweldig mooie wandeltochten gemaakt van 5 tot 7,5 uur. Pittig want veel klimmen en dalen maar de beloning was iedere keer groot. We hebben onwaarschijnlijk mooie bergen, bamboebossen, dicht begroeid woud, vulkanen en meren gezien. De werkende vulkanen, laatste eruptie in 2006, een van de mooiste die we ooit gezien hebben. En heel bijzonder om mee te maken, in tien dagen tijd van nazomerse temperaturen letterlijk de overgang meegemaakt naar de herfst. Herfst in haar volle kleurenpracht, tinten waarop ze in dit soort landen patent schijnen te hebben. Van geel naar oranje, rood, paars en alles wat daar tussen kan zitten. Er alleen van genieten was er niet bij want de Japanners zelf komen en masse hun luie stoelen voor dit soort natuur spektakel, busladingen vol.

Sowieso is er een heuse wandel en bergsportcultuur, minstens zo fanatiek als in Korea. Goed uitgerust en met volle bepakking maar wel met een authentieke touch. Klassieker, geiten wollen sokken, leren bergschoenen, plusfour, houthakkershemden, dat werk. Nog net niet in lederhosen. Wat vrijwel alle wandelaars met elkaar deelden was een setje met koeienbellen - kleine uitvoering - aan rugzak of wandelstok bevestigd, zogenaamd om de beren op afstand te houden. Gevolg: alsof er de hele dag kuddes koeien en geiten rondlopen. Maar het helpt wel want we hebben geen beer gezien. Opvallend ander detail: de gemiddelde leeftijd van de bergwandelaars. Enorme groepen 'ouderen'. Zestigers en zeventigers, allemaal zo fit als een hoentje en erg fanatiek. Tussen al deze Japanse hikers waren wij letterlijk de enige buitenlanders en we hebben nog niet eerder zo vaak lopen groeten als antwoord op alle begroetingen die wij kregen, mensen vinden het oprecht leuk en bijzonder als je daar bent. Wel heel erg vaak Konnichiwa moeten zeggen.


Baden, hot water springs en schaamcultuur

En dan, na al die inspanningen de Onsen in. Heet water bronnen, goed schrobben met veel zeep en heel soms ook een sauna erbij. Sommige met zoveel zwavel dat je vullingen er zwart van worden. Jammer genoeg zijn de mannen en vrouwen gescheiden en is er geen cultuur van elkaar tussen het baden door ontmoeten, zoals in Korea wel het geval was. Op de mannenafdeling heerst- tot grote verbazing - een schaamcultuur. Ze hebben allemaal een klein handdoekje bij zich wat ze gebruiken bij het wasproces maar tevens ook om omslachtig voor hun piemel te houden. Of wanneer ze geen doekje bij de hand hebben nemen ze hun hele zaakje in eigen hand en lopen dan zo rond. Geen gezicht en onverwachts. Datzelfde doekje leggen ze, eenmaal in bad zittend, op hun hoofd. Waarom weet ik niet maar ik ga het nog wel eens vragen.
In tegenstelling tot Korea waar men uren aan het badderen was heerst in Japan een meer zakelijke insteek en veel bezoekers zijn ook snel weer weg. Meer een heuse badhuis cultuur. Onze hele reis begint sowieso op een antropologisch onderzoek naar de badculturen in de verschillende landen te lijken. De banja in Rusland, de hot spring in Mongolië, de Jjimjilbangs in Korea en nu de Onsen in Japan. Ons hoor je er niet over klagen want het is onvoorstelbaar lekker om aan het eind van de dag voor een paar uurtjes te stomen en te badderen. Zeker als je ook nog bedenkt dat de toegangsprijs hier in Japan erg goedkoop is, voor 500 yen (4,5 euro) uit en thuis. Afgelopen twee weken om de dag wel in een Onsen geweest en anders kan je in alle hostels waar we zijn geweest gebruik maken van de badruimte wat bijna net zo lekker is.


Zen en de kunst van het Sloffen

En dan nog het verschijnsel sloffen. Vrijwel overal word je geacht bij binnenkomst je schoenen uit te trekken en een paar sloffen - van het huis - aan te doen. Je wordt geacht je eigen schoenen in de schoenenkast te zetten en dan mag je verder. Punt is alleen dat de sloffen zonder uitzondering te klein zijn dus echt fijn lopen is het niet. Daar zal het woord sloffen ook wel vandaan komen. Denk echter niet dat als de eerste hindernis genomen is het verder wel goed is. Bij het betreden van de hotelkamer dien je de sloffen weer uit te doen en mag je blootvoets of op kousenvoeten je eigen vertrek in. Ga je naar het toilet dan dien je op de grens tussen gang en toiletruimte uit je sloffen te schieten en de toiletsloffen aan te doen. Hetzelfde wanneer je de eetruimte betreed. Bijkomend dien je de sloffen die je achter laat dusdanig neer te zetten dat je op de terugweg er zo weer in kan overstappen. Doe je het niet goed dan kom je er later wel achter dat zij ze alsnog voor jou in de goede richting hebben gezet. Wat weer een schuldgevoel geeft omdat we er als buitenlanders maar een zooitje van maken. Een hoop gedoe al met al. Het heeft natuurlijk met een hygiëne dingetje te maken maar wij vragen ons bij voortduring af hoe fris het dan wel niet is om in de sloffen te stappen van een voorganger met zweetvoeten of hoe vaak er niet is gespetterd op de w.c.sloffen. Het is maar goed dat we de taal niet beheersen want anders zouden we er nog een discussie over aangaan en gaande weg begint ook dit verschijnsel te wennen.


Tot zover

Als dit stuk op ons weblog verschijnt zijn we al weer een paar dagen van Hokkaido af. We hebben eergisteren onze 21-daagse Japan Rail Pass in laten gaan en zitten nu in Noordelijke Honsu. Daar over later meer. Er valt nog zo veel te vertellen over wat we de afgelopen weken hebben meegemaakt - het heerlijke eten en drinken, fietsen op de stoep, de Parlor speelhallen, het gebrek aan Engels in woord en geschrift maar hoe je toch wel rond komt, hoe makkelijk reizen ook hier weer is, dat Japanse auto's ook echt klein zijn, de modeverschijnselen en jongerencultuur, hello Kitty, de Engelse highschool klederdracht, het Sumo worstelen dat deze maand haar belangrijkste toernooi heeft en dagelijks de grote zware mannen op t.v. te zien zijn, et cetera - maar dat komt, misschien, wel aan de orde in het volgende deel over Japan. We kunnen wel al verklappen dat, nu we behoorlijk in de richting van Tokyo aan het komen zijn, Japan steeds meer op Japan gaat lijken.
We hebben het nog steeds geweldig naar onze zin en het is erg bijzonder om dit weer allemaal mee te mogen maken. We voelen ons enorme geluksvogels. Wellicht tot de volgende keer en tot dan,

Konnichiwa en heel veel liefs,

X JaMi



P.S. De foto's die bij dit stuk horen staan weer op: www.flickr.com/photos/michelvantilborg en zitten in set 05.1 | Japan - Hokkaido